Ετήσιο Σεμινάριο Λατινοαμερικανικού πολιτισμού του Ηλία Ταμπουράκη
στον Όμιλο UNESCO Ν. Πειραιώς & Νήσων, 2004-2005.
στον Όμιλο UNESCO Ν. Πειραιώς & Νήσων, 2004-2005.
Κόστα Ρίκα: Μπρι-μπρι, σημείο συνάντησης πολιτισμών. Σιμπού, το θεϊκό πτηνό που έσπειρε τη ζωή στη
"Γη όπου τα βουνά καπνίζουν"
Μπρι-μπρι[i]
[i] Bri-bri (Μπρι-μπρι): Προκολομβιανός πολιτισμός της νότιας Κόστα Ρίκα. Δε διέθεταν σύστημα γραφής. Σήμερα χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, όπως όλοι οι ιθαγενείς της Αμερικής.
σημείο συνάντησης πολιτισμών.[i]
[i] Στην Κόστα Ρίκα συναντώνται στοιχεία από τους πολιτισμούς της Μέσης Αμερικής (Μάγια, Αζτέκοι) και της περιθωριακής περιοχής της Νότιας Αμερικής (Τσίμπτσα), οι οποίοι έφεραν επιρροές από τη Ζώνη του Πανανδικού πολιτισμού (Ίνκα).
Γη όπου τα Βουνά Καπνίζουν[i]
[i] Nolpopokayan (Νολποποκαγιάν), δηλ. «Γη όπου τα Βουνά Καπνίζουν» ονομάζεται στη γλώσσα νάουατλ (náhuatl) των Αζτέκων η Κεντρική Αμερική, επειδή έχει πολλά ενεργά ηφαίστεια.
Ο θεός Σιμπού (Sibö) δημιούργησε τους ιθαγενείς Μπρι-μπρι (bri-bri) της νότιας Κόστα Ρίκα από καλαμπόκι. Είχε φέρει εκείνους τους σπόρους όταν ακόμη δεν υπήρχε φως σ’ αυτόν τον Κόσμο. Όταν τ’ άλλα πνεύματα είδαν το καλαμπόκι, αντιμετώπισαν τον πειρασμό να το φάνε. Το πτηνό Σιμπού δεν μπορούσε πλέον ν’ αφήσει το καλάθι όπου φύλαγε το καλαμπόκι. Έπρεπε να το προσέχει μέχρι να καταφέρει να πείσει τα πνεύματα να μην του το κλέψουν.
Ο Αμπέμπρου (Abeblu)[1], ένα κακεντρεχές πλάσμα, κατόρθωσε να κλέψει το καλάθι με το καλαμπόκι του θεού Σιμπού και το κατάπιε ολόκληρο. Όμως το καλάθι είχε δεμένο ένα σχοινί μ’ ένα κομμάτι ξύλο, το οποίο στάθηκε στο λαιμό του. Εκείνος, τότε, ξάπλωσε να ησυχάσει στην αιώρα του. Ο θεός Σιμπού παρουσιάστηκε προσποιούμενος ότι δε γνώριζε τίποτα και είπε στον Αμπέμπρου:
-«Μεθαύριο, θέλω να με καλέσεις να πιω σοκολάτα, απ’ το κακαόδεντρό σου, σερβιρισμένη σε δύο νεροκολοκύθες απ’ τον κήπο σου. Η μία θα είναι δική μου κι η άλλη δική σου.»
Ο Αμπέμπρου, με τη βοήθεια των συγγενών του, έκανε ότι του είχε ζητήσει ο Σιμπού και τότε, ο θεός-πτηνό φύσηξε τρεις φορές πάνω απ’ τη νεροκολοκύθα με τη σοκολάτα που του αντιστοιχούσε και την έδωσε στον κλέφτη. Όταν εκείνος ήπιε, έβγαλε έναν τρομερό ήχο απ’ το στομάχι του κι ακούστηκε η φράση:
-«Makla le y le yewayö», που σημαίνει: «Τι παράξενο! Ίσως έχω καταπιεί κάτι ιερό.»
Αμέσως τότε, άνοιξε βίαια η κοιλιά του και βγήκε το καλάθι με το καλαμπόκι.
Οι συγγενείς του Αμπέμπρου, θυμωμένοι με το θάνατό του, έβαλαν σκοπό της ζωής τους να κυνηγήσουν το Σιμπού, για να του φάνε το καλαμπόκι. Ο θεός μεταμορφώθηκε τότε σ’ έναν άσχημο γέρο κι έκρυψε το καλαμπόκι. Έπειτα, ξαναμεταμορφώθηκε σ’ ένα λαμπερό ον, κι αναλήφθηκε στον ουρανό με το καλάθι. Τα κακά πνεύματα ρώτησαν τον άσχημο γέροντα μήπως είχε δει το θεό Σιμπού. Ο μεταμορφωμένος θεός τούς έδειξε στον ουρανό τη δεύτερη (ωραία) μορφή του, κι έτσι τους ξεγέλασε, στέλνοντάς τους σ’ έναν άλλον πλανήτη, απ’ όπου δεν μπόρεσαν ποτέ να επιστρέψουν.
Τελικά, τα καλά πνεύματα βοήθησαν το θεό του καλαμποκιού –το γεράκι Σιμπού- να σπείρει το καλαμπόκι, απ’ το οποίο γεννήθηκαν οι ιθαγενείς των φυλών Αογιάκε (aoyaque) και Ουρινάμα (urinama), που ζουν στην Άνω Ταλαμάνκα (Alta Talamanca) της Κόστα Ρίκα. Ο Σιμπού ονόμασε το λαό του dtsö, που σημαίνει «σπόροι». Του έδωσε και το όνομα skawak, που θα πει Κυρίαρχοι του Τόπου.
[1] Όπως και στα Ιαπωνικά, έτσι και στη γλώσσα των Μπρι-μπρι -που ανήκει στην ομογλωσσία των Τσίμπτσα (chibcha) της Κολομβίας, ο ήχος λ συγχέεται με εκείνον του ρ. Αναφέρουν οι γλωσσολόγοι ότι οι γλώσσες των ιθαγενών της Αμερικής έχουν ουραλοαλταϊκές ρίζες.
[i] Bri-bri (Μπρι-μπρι): Προκολομβιανός πολιτισμός της νότιας Κόστα Ρίκα. Δε διέθεταν σύστημα γραφής. Σήμερα χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, όπως όλοι οι ιθαγενείς της Αμερικής.
σημείο συνάντησης πολιτισμών.[i]
[i] Στην Κόστα Ρίκα συναντώνται στοιχεία από τους πολιτισμούς της Μέσης Αμερικής (Μάγια, Αζτέκοι) και της περιθωριακής περιοχής της Νότιας Αμερικής (Τσίμπτσα), οι οποίοι έφεραν επιρροές από τη Ζώνη του Πανανδικού πολιτισμού (Ίνκα).
Γη όπου τα Βουνά Καπνίζουν[i]
[i] Nolpopokayan (Νολποποκαγιάν), δηλ. «Γη όπου τα Βουνά Καπνίζουν» ονομάζεται στη γλώσσα νάουατλ (náhuatl) των Αζτέκων η Κεντρική Αμερική, επειδή έχει πολλά ενεργά ηφαίστεια.
Ο θεός Σιμπού (Sibö) δημιούργησε τους ιθαγενείς Μπρι-μπρι (bri-bri) της νότιας Κόστα Ρίκα από καλαμπόκι. Είχε φέρει εκείνους τους σπόρους όταν ακόμη δεν υπήρχε φως σ’ αυτόν τον Κόσμο. Όταν τ’ άλλα πνεύματα είδαν το καλαμπόκι, αντιμετώπισαν τον πειρασμό να το φάνε. Το πτηνό Σιμπού δεν μπορούσε πλέον ν’ αφήσει το καλάθι όπου φύλαγε το καλαμπόκι. Έπρεπε να το προσέχει μέχρι να καταφέρει να πείσει τα πνεύματα να μην του το κλέψουν.
Ο Αμπέμπρου (Abeblu)[1], ένα κακεντρεχές πλάσμα, κατόρθωσε να κλέψει το καλάθι με το καλαμπόκι του θεού Σιμπού και το κατάπιε ολόκληρο. Όμως το καλάθι είχε δεμένο ένα σχοινί μ’ ένα κομμάτι ξύλο, το οποίο στάθηκε στο λαιμό του. Εκείνος, τότε, ξάπλωσε να ησυχάσει στην αιώρα του. Ο θεός Σιμπού παρουσιάστηκε προσποιούμενος ότι δε γνώριζε τίποτα και είπε στον Αμπέμπρου:
-«Μεθαύριο, θέλω να με καλέσεις να πιω σοκολάτα, απ’ το κακαόδεντρό σου, σερβιρισμένη σε δύο νεροκολοκύθες απ’ τον κήπο σου. Η μία θα είναι δική μου κι η άλλη δική σου.»
Ο Αμπέμπρου, με τη βοήθεια των συγγενών του, έκανε ότι του είχε ζητήσει ο Σιμπού και τότε, ο θεός-πτηνό φύσηξε τρεις φορές πάνω απ’ τη νεροκολοκύθα με τη σοκολάτα που του αντιστοιχούσε και την έδωσε στον κλέφτη. Όταν εκείνος ήπιε, έβγαλε έναν τρομερό ήχο απ’ το στομάχι του κι ακούστηκε η φράση:
-«Makla le y le yewayö», που σημαίνει: «Τι παράξενο! Ίσως έχω καταπιεί κάτι ιερό.»
Αμέσως τότε, άνοιξε βίαια η κοιλιά του και βγήκε το καλάθι με το καλαμπόκι.
Οι συγγενείς του Αμπέμπρου, θυμωμένοι με το θάνατό του, έβαλαν σκοπό της ζωής τους να κυνηγήσουν το Σιμπού, για να του φάνε το καλαμπόκι. Ο θεός μεταμορφώθηκε τότε σ’ έναν άσχημο γέρο κι έκρυψε το καλαμπόκι. Έπειτα, ξαναμεταμορφώθηκε σ’ ένα λαμπερό ον, κι αναλήφθηκε στον ουρανό με το καλάθι. Τα κακά πνεύματα ρώτησαν τον άσχημο γέροντα μήπως είχε δει το θεό Σιμπού. Ο μεταμορφωμένος θεός τούς έδειξε στον ουρανό τη δεύτερη (ωραία) μορφή του, κι έτσι τους ξεγέλασε, στέλνοντάς τους σ’ έναν άλλον πλανήτη, απ’ όπου δεν μπόρεσαν ποτέ να επιστρέψουν.
Τελικά, τα καλά πνεύματα βοήθησαν το θεό του καλαμποκιού –το γεράκι Σιμπού- να σπείρει το καλαμπόκι, απ’ το οποίο γεννήθηκαν οι ιθαγενείς των φυλών Αογιάκε (aoyaque) και Ουρινάμα (urinama), που ζουν στην Άνω Ταλαμάνκα (Alta Talamanca) της Κόστα Ρίκα. Ο Σιμπού ονόμασε το λαό του dtsö, που σημαίνει «σπόροι». Του έδωσε και το όνομα skawak, που θα πει Κυρίαρχοι του Τόπου.
[1] Όπως και στα Ιαπωνικά, έτσι και στη γλώσσα των Μπρι-μπρι -που ανήκει στην ομογλωσσία των Τσίμπτσα (chibcha) της Κολομβίας, ο ήχος λ συγχέεται με εκείνον του ρ. Αναφέρουν οι γλωσσολόγοι ότι οι γλώσσες των ιθαγενών της Αμερικής έχουν ουραλοαλταϊκές ρίζες.