Άρθρο του Ηλία Ταμπουράκη, 22/02/2004
Το δικαίωμα να είσαι Ινδιάνος
Η Αμερική σε σύγκριση με τις άλλες ηπείρους, έχει υποστεί την σκληρότερη καταπίεση από το "δυτικό" κόσμο, το μοναδικό αποικιοκράτη στην παγκόσμια ιστορία, ο οποίος ανέπτυξε απάνθρωπες μεθόδους για ν' αλλάξει ριζικά την προσωπικότητα των ιθαγενών λαών και το φυσικό τους περιβάλλον. Παρά τα 200 χρόνια "καθαρμού" των αυτόχθονων ευγενών της στην πυρά της Ιερής Εξέτασης, παρά την αποψίλωση των πρωτογενών δασών της βροχής και το λιώσιμο των χρυσών θεών της για τη χρηματοδότηση των πολέμων της ακόρεστου Ισπανικού στέμματος, παρά το πότισμα των παιδιών της με αναψυκτικά "cola", η Μεγάλη Γιαγιά [δηλαδή η αρχαία μητριαρχική κοινωνία των Ιθαγενών] αναγεννιέται μέσ' απ΄ τις στάχτες των τεμαχισμένων της οστών κι επιζεί με το αίμα των παιδιών της, που εξακολουθεί να θυσιάζει. Το ιθαγενές υποσυνείδητό της ίσως να μην υπάρχει πλέον, αλλά εκείνη κατάφερε να μεταμορφώσει τον κατακτητή της, έτσι ώστε αυτό το σχετικά νέο κοινωνικό στοιχείο να μη διαιωνίζεται παρασιτικά. Το υποσυνείδητο των λευκών επίσης έχει εκλείψει. Τα πάντα είναι ποτισμένα από τη μιγάδικη νοοτροπία. Σαν χρυσαλίδα, η Αμερική έχει μεταλλαχθεί σε πεταλούδα, λευκαίνοντας την επιδερμίδα της χάλκινης φυλής της, ορθώνοντας πολυεθνικά ξενοδοχεία "in memoriam pyramidαe", υιοθετώντας ένα θεό ξένο και καθολικό, και μεταμφιέζοντας τις ιθαγενείς γλώσσες της σε υβριδικά ιδιώματα.
Σύμφωνα με το Γάλλο εθνολόγο Αλφρέντ Μετρώ, μόνο στην περιοχή των Άνδεων, 6-7 εκατομμύρια ιθαγενών μιλούν σήμερα τη μητρική τους γλώσσα, την κέτσουα ή ρούνα σίμι που σημαίνει "στόμα ανθρώπου". Οι απόγονοι των Ίνκας όμως, δεν δείχνουν περιφάνεια για τη γλώσσα τους. Τη θεωρούν ένα είδος φυλακής από την οποία θέλουν να δραπετεύσουν, για να αισθανθούν ικανοί να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους και να ενσωματωθούν στα σύγχρονα ισπανόφωνα κράτη, στων οποίων τα εδάφη βρίσκονται - εντελώς συμπτωματικά - οι οικισμοί τους.
Οι αρχαίοι αστικοί πυρήνες "άυλιου" έχουν μετατραπεί σήμερα σε κοινότητες, που βασίζονται στο διοικητικό σύστημα της κολεκτίβας και προσπαθούν να υπερασπιστούν το δικαίωμά τους ενάντια στις απαλλοτριώσεις. Δυστυχώς, η παραδοσιακή διαίρεση των χωριών σε "άνω" και "κάτω" [χάναν και χούριν], χρησιμοποιείται σήμερα από τους "υψηλά ιστάμενους" για να προκαλούνταν εμφύλιες ίντριγκες.
΄Όταν η ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση αποσυντέθηκε -σαν αποτέλεσμα της πληθυσμιακής άναρχης αύξησης, της έλλειψης καλλιεργήσιμης γης, και άλλων παραγόντων - οι ινδιάνοι αγρότες δεν αντέδρασαν αναζητώντας νέους οικονομικούς πόρους, αλλά αντίθετα, περιόρισαν τις ανάγκες τους.
Οι προσφορές χρυσών και ασημένιων ιερών αντικειμένων μιας περασμένης εποχής, έχουν αντικατασταθεί σήμερα από αλουμινόχαρτο. Είναι δύσκολο πια να ξεχωρίσουμε ανάμεσα στις εκφράσεις της λαϊκής ταυτότητας, ποια στοιχεία κατάγονται από την προ-ισπανική περίοδο, και ποια αποτελούν υβρίδια. Η δυστυχία έχει κάνει τις μικρές κοινωνίες των Άνδεων να κλειστούν στον εαυτό τους. Η εκούσια άγνοια - που οι κοινωνιολόγοι χαρακτηρίζουν σαν "αμυντική", η απομόνωση και η χρόνια φτώχεια θεωρούνται πια αξίες.
Γνωρίζοντας ότι δεν μπορούν να ελπίζουν σε τίποτα από τις κρατικές αρχές, ή από την εκκλησία, οι ινδιάνοι δε διστάζουν να ξεσηκώνονται, κάθε φορά που αισθάνονται την αβάσταχτη αδικία και την καταπίεση. Παρ' όλο ότι δεν αγνοούν τη ματωμένη κατάληξή τους, η συχνότητα των επαναστάσεών τους δείχνει το σημείο της απόγνωσής τους. Δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα λένε οι ίδιοι.
Εγκαταλείποντας την πλαστή μετριοφροσύνη, οι ιθαγενείς υιοθετούν σιγά-σιγά μια συμπεριφορά άξια σεβασμού, απορρίπτουν τη λέξη "ινδιάνος" και ονομάζούν τον εαυτό τους "χωρικό". Ο ιθαγενής δεν είναι πια απομονωμένος. Αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δύναμή του, και δε δέχεται την εκμετάλλευση, η οποία όμως παρ' όλ' αυτά - εξακολουθεί να υπάρχει.
Άλλοι λαοί με πιο αδύναμη ιδιοσυγκρασία, θα είχαν εξαφανισθεί. Ποιος όμως θα μπορούσε ν' αντικαταστήσει τον Ιθαγενή, όταν αυτός εξαφανιστεί; Κανείς δε θα ήθελε να βρεθεί υποχρεωμένος ν' απαντήσει σ' αυτό.
Η Διακήρυξη του Ολλιαν'τάυτά-μ'μπο προς όλους τους λαούς του κόσμου, που υπογράφτηκε στα 1980 απ' όλες τις κοινότητες του Βάλλιε Σαγράδο του Κούσκο στο Περού, αναφέρει τα εξής:
Οι υπόδουλοι λαοί υποφέρουν γιατί ο δυτικός κόσμος έχει εξαντλήσει όλες του τις δυνατότητες χωρίς να καταφέρει να δημιουργήσει μια παγκόσμια κοινωνία, αρμονική και δίκαιη, κι' αυτό συμβαίνει γιατί ακολουθεί προσανατολισμούς ατομικιστικής έκφρασης. Είναι ο δυτικός κόσμος μια κουλτούρα της σκλαβιάς -με την έννοια της παραμορφωμένης συλλογικότητας. Έτσι, έχει διακοπεί η φυσική εξέλιξη της ανάπτυξης της Ανθρωπότητας. Αυτή η κουλτούρα παρήγαγε στη συνέχεια τα φέουδα, την αποικιοκρατία, τον καπιταλισμό των πολυεθνικών και την ταπείνωση των λαών. Ο δυτικός πολιτισμός δεν έχει επιβληθεί στους άλλους λόγω υπεροχής, αλλά λόγω της τρομερής του επιθετικότητας.
Δεν έχει μόνο δημιουργήσει απάνθρωπες κοινωνίες, που εναντιώνονται στους κανόνες της φύσης, αλλά έχει επίσης καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη μας, δηλητηριάζοντας, το νερό και τον αέρα, πυρπολώντας τα δάση και σπαταλώντας τα τρόφιμα. Το δυτικό σύστημα έχει αποσυντεθεί τόσο, που τη θέση του έχει πάρει ένα τέρας μοναχικό και επιθετικό.
Στην Παναμερικάνικη Συνάντηση στο Τσιάπας του Μεξικού, [1996], οι σημερινοί απόγονοι των Μάγιας δήλωσαν τα ακόλουθα:
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι ζωές μας είναι αλληλένδετες, για να μπορέσουμε έτσι να υποστηρίξουμε τον τρόπο ζωής των ιθαγενών, την κοσμοθεωρία και τη φιλοσοφία τους, την παραδοσιακή τους ιατρική, αλλά και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις διενέξεις τους, το σεβασμό τους για την Τρίτη ηλικία, τη φροντίδα τους για τα παιδιά, όπως επίσης και τις απόψεις τους για τη γυναίκα, [απόψεις ισότητας και σεβασμού] μα πάνω απ' όλα, τον τρόπο της αυτοδιοίκησής τους. Αυτό θ' αποτελεί τη βάση για μια αξιοπρεπή και ανθρώπινη συμβίωση όλων των φυλών στον ίδιο πλανήτη. Αυτό θ' αποτελεί
Και τη συνεισφορά που οι λαοί έχουν φυλάξει μέσα από τους αιώνες της ιστορίας τους, σαν ένα ζωτικό συστατικό ενάντια στο θανατηφόρο πανόραμα που σαν τηλεοπτικό θέαμα μας παρουσιάζει η κοινωνική ασθένεια του ρατσισμού.
Πρέπει λοιπόν ν' ανακαλύψουμε και πάλι το ιθαγενές υποσυνείδητό μας.
Οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να παρέχουν τις βασικές υπηρεσίες του συστήματος υγείας και της παιδείας, αλλά και πόσιμο νερό, ηλεκτρισμό, ΜΜΕ, μεταφορικά μέσα κι όλα τα υπόλοιπα αγαθά της σύγχρονης ζωής, αλλά, μόνο όπως, κι' όταν οι ιθαγενείς λαοί το ζητούν.
Απαιτούμε κυριαρχία, αυτονομία, νομιμότητα. Προτείνουμε να ξεκινούν οι κοινωνικές επιστήμες με σημείο αναφοράς την ινδιάνικη πολιτισμική πραγματικότητα, και να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των λαών μας.
Να μην καταντήσει ποτέ η επιστημονική έρευνα εμπόριο και να πραγματοποιείται πάντα με την επιτήρηση των ιθαγενών.
Να συμμετέχουν οι ιθαγενείς σε όλα τα επίπεδα των εθνικών αποφάσεων και να τηρείται η χάρτα των Δικαιωμάτων των Ιθαγενών και το Σύμφωνο της Βιέννης για τ' ανθρώπινα δικαιώματα.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι το μέλλον της Αμερικάνικης ηπείρου θα είναι καλύτερο και διαρκέστερο, μόνο εάν θεωρήσουμε το διάλογο και το σεβασμό στην ισότητα μέσα στα πλαίσια της διαφορετικότητας ως βασικά στοιχεία για την επίλυση των προβλημάτων που παρεμποδίζουν την ειρήνη και την ανάπτυξη όλων των λαών.
Στη Διακήρυξη της Γουανταλαχάρα, στο Μεξικό [1991] όλες οι Ιβηροαμερικάνικες χώρες κατέληξαν στα εξής:
Η παναμερικάνικη πολιτισμική κληρονομιά είναι προϊόν της διαφορετικότητας των λαών της.
Αναγνωρίζουμε τη μεγάλη συνεισφορά των αυτόχθονων στην ανάπτυξη και στον πλουραλισμό των κοινωνιών μας, και επαναλαμβάνουμε την ευθύνη μας να διασφαλίσουμε την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, όπως επίσης και την υποχρέωσή μας να σεβόμαστε το [τα] δικαίωμα [τα] της ιθαγενούς ταυτότητας.
Στην περίπτωση που συνεχιστεί η τωρινή κατάσταση, ο διπολισμός θα παραδώσει τη θέση του στο διαχωρισμό ανάμεσα στον πλούσιο σε κεφάλαια και τεχνολογία Βορρά, και στο φτωχό Νότο και οι προοπτικές θα εξαφανιστούν.
Μπροστά στη μη-ανεκτικότητα, την άγνοια, τον πόλεμο, τη φτώχεια, την ασιτία, την αρρώστια και την οικολογική κρίση, προτείνουμε μια νέα πολιτισμική αντίληψη ως προς τη διεθνή συνεργασία, σαν το μοναδικό δρόμο προς έναν κόσμο δίκαιο και σταθερό.
Έτσι, θα μπορέσουν οι χώρες μας να ενσωματωθούν αποτελεσματικά στη διεθνή κοινότητα, για ν' αμυνθούμε όλοι μαζί ενάντια στην παγκοσμιοποίηση που συνεχώς μας μεταβάλλει.
Σύμφωνα με το Γάλλο εθνολόγο Αλφρέντ Μετρώ, μόνο στην περιοχή των Άνδεων, 6-7 εκατομμύρια ιθαγενών μιλούν σήμερα τη μητρική τους γλώσσα, την κέτσουα ή ρούνα σίμι που σημαίνει "στόμα ανθρώπου". Οι απόγονοι των Ίνκας όμως, δεν δείχνουν περιφάνεια για τη γλώσσα τους. Τη θεωρούν ένα είδος φυλακής από την οποία θέλουν να δραπετεύσουν, για να αισθανθούν ικανοί να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους και να ενσωματωθούν στα σύγχρονα ισπανόφωνα κράτη, στων οποίων τα εδάφη βρίσκονται - εντελώς συμπτωματικά - οι οικισμοί τους.
Οι αρχαίοι αστικοί πυρήνες "άυλιου" έχουν μετατραπεί σήμερα σε κοινότητες, που βασίζονται στο διοικητικό σύστημα της κολεκτίβας και προσπαθούν να υπερασπιστούν το δικαίωμά τους ενάντια στις απαλλοτριώσεις. Δυστυχώς, η παραδοσιακή διαίρεση των χωριών σε "άνω" και "κάτω" [χάναν και χούριν], χρησιμοποιείται σήμερα από τους "υψηλά ιστάμενους" για να προκαλούνταν εμφύλιες ίντριγκες.
΄Όταν η ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση αποσυντέθηκε -σαν αποτέλεσμα της πληθυσμιακής άναρχης αύξησης, της έλλειψης καλλιεργήσιμης γης, και άλλων παραγόντων - οι ινδιάνοι αγρότες δεν αντέδρασαν αναζητώντας νέους οικονομικούς πόρους, αλλά αντίθετα, περιόρισαν τις ανάγκες τους.
Οι προσφορές χρυσών και ασημένιων ιερών αντικειμένων μιας περασμένης εποχής, έχουν αντικατασταθεί σήμερα από αλουμινόχαρτο. Είναι δύσκολο πια να ξεχωρίσουμε ανάμεσα στις εκφράσεις της λαϊκής ταυτότητας, ποια στοιχεία κατάγονται από την προ-ισπανική περίοδο, και ποια αποτελούν υβρίδια. Η δυστυχία έχει κάνει τις μικρές κοινωνίες των Άνδεων να κλειστούν στον εαυτό τους. Η εκούσια άγνοια - που οι κοινωνιολόγοι χαρακτηρίζουν σαν "αμυντική", η απομόνωση και η χρόνια φτώχεια θεωρούνται πια αξίες.
Γνωρίζοντας ότι δεν μπορούν να ελπίζουν σε τίποτα από τις κρατικές αρχές, ή από την εκκλησία, οι ινδιάνοι δε διστάζουν να ξεσηκώνονται, κάθε φορά που αισθάνονται την αβάσταχτη αδικία και την καταπίεση. Παρ' όλο ότι δεν αγνοούν τη ματωμένη κατάληξή τους, η συχνότητα των επαναστάσεών τους δείχνει το σημείο της απόγνωσής τους. Δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα λένε οι ίδιοι.
Εγκαταλείποντας την πλαστή μετριοφροσύνη, οι ιθαγενείς υιοθετούν σιγά-σιγά μια συμπεριφορά άξια σεβασμού, απορρίπτουν τη λέξη "ινδιάνος" και ονομάζούν τον εαυτό τους "χωρικό". Ο ιθαγενής δεν είναι πια απομονωμένος. Αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δύναμή του, και δε δέχεται την εκμετάλλευση, η οποία όμως παρ' όλ' αυτά - εξακολουθεί να υπάρχει.
Άλλοι λαοί με πιο αδύναμη ιδιοσυγκρασία, θα είχαν εξαφανισθεί. Ποιος όμως θα μπορούσε ν' αντικαταστήσει τον Ιθαγενή, όταν αυτός εξαφανιστεί; Κανείς δε θα ήθελε να βρεθεί υποχρεωμένος ν' απαντήσει σ' αυτό.
Η Διακήρυξη του Ολλιαν'τάυτά-μ'μπο προς όλους τους λαούς του κόσμου, που υπογράφτηκε στα 1980 απ' όλες τις κοινότητες του Βάλλιε Σαγράδο του Κούσκο στο Περού, αναφέρει τα εξής:
Οι υπόδουλοι λαοί υποφέρουν γιατί ο δυτικός κόσμος έχει εξαντλήσει όλες του τις δυνατότητες χωρίς να καταφέρει να δημιουργήσει μια παγκόσμια κοινωνία, αρμονική και δίκαιη, κι' αυτό συμβαίνει γιατί ακολουθεί προσανατολισμούς ατομικιστικής έκφρασης. Είναι ο δυτικός κόσμος μια κουλτούρα της σκλαβιάς -με την έννοια της παραμορφωμένης συλλογικότητας. Έτσι, έχει διακοπεί η φυσική εξέλιξη της ανάπτυξης της Ανθρωπότητας. Αυτή η κουλτούρα παρήγαγε στη συνέχεια τα φέουδα, την αποικιοκρατία, τον καπιταλισμό των πολυεθνικών και την ταπείνωση των λαών. Ο δυτικός πολιτισμός δεν έχει επιβληθεί στους άλλους λόγω υπεροχής, αλλά λόγω της τρομερής του επιθετικότητας.
Δεν έχει μόνο δημιουργήσει απάνθρωπες κοινωνίες, που εναντιώνονται στους κανόνες της φύσης, αλλά έχει επίσης καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη μας, δηλητηριάζοντας, το νερό και τον αέρα, πυρπολώντας τα δάση και σπαταλώντας τα τρόφιμα. Το δυτικό σύστημα έχει αποσυντεθεί τόσο, που τη θέση του έχει πάρει ένα τέρας μοναχικό και επιθετικό.
Στην Παναμερικάνικη Συνάντηση στο Τσιάπας του Μεξικού, [1996], οι σημερινοί απόγονοι των Μάγιας δήλωσαν τα ακόλουθα:
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι ζωές μας είναι αλληλένδετες, για να μπορέσουμε έτσι να υποστηρίξουμε τον τρόπο ζωής των ιθαγενών, την κοσμοθεωρία και τη φιλοσοφία τους, την παραδοσιακή τους ιατρική, αλλά και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις διενέξεις τους, το σεβασμό τους για την Τρίτη ηλικία, τη φροντίδα τους για τα παιδιά, όπως επίσης και τις απόψεις τους για τη γυναίκα, [απόψεις ισότητας και σεβασμού] μα πάνω απ' όλα, τον τρόπο της αυτοδιοίκησής τους. Αυτό θ' αποτελεί τη βάση για μια αξιοπρεπή και ανθρώπινη συμβίωση όλων των φυλών στον ίδιο πλανήτη. Αυτό θ' αποτελεί
Και τη συνεισφορά που οι λαοί έχουν φυλάξει μέσα από τους αιώνες της ιστορίας τους, σαν ένα ζωτικό συστατικό ενάντια στο θανατηφόρο πανόραμα που σαν τηλεοπτικό θέαμα μας παρουσιάζει η κοινωνική ασθένεια του ρατσισμού.
Πρέπει λοιπόν ν' ανακαλύψουμε και πάλι το ιθαγενές υποσυνείδητό μας.
Οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να παρέχουν τις βασικές υπηρεσίες του συστήματος υγείας και της παιδείας, αλλά και πόσιμο νερό, ηλεκτρισμό, ΜΜΕ, μεταφορικά μέσα κι όλα τα υπόλοιπα αγαθά της σύγχρονης ζωής, αλλά, μόνο όπως, κι' όταν οι ιθαγενείς λαοί το ζητούν.
Απαιτούμε κυριαρχία, αυτονομία, νομιμότητα. Προτείνουμε να ξεκινούν οι κοινωνικές επιστήμες με σημείο αναφοράς την ινδιάνικη πολιτισμική πραγματικότητα, και να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των λαών μας.
Να μην καταντήσει ποτέ η επιστημονική έρευνα εμπόριο και να πραγματοποιείται πάντα με την επιτήρηση των ιθαγενών.
Να συμμετέχουν οι ιθαγενείς σε όλα τα επίπεδα των εθνικών αποφάσεων και να τηρείται η χάρτα των Δικαιωμάτων των Ιθαγενών και το Σύμφωνο της Βιέννης για τ' ανθρώπινα δικαιώματα.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι το μέλλον της Αμερικάνικης ηπείρου θα είναι καλύτερο και διαρκέστερο, μόνο εάν θεωρήσουμε το διάλογο και το σεβασμό στην ισότητα μέσα στα πλαίσια της διαφορετικότητας ως βασικά στοιχεία για την επίλυση των προβλημάτων που παρεμποδίζουν την ειρήνη και την ανάπτυξη όλων των λαών.
Στη Διακήρυξη της Γουανταλαχάρα, στο Μεξικό [1991] όλες οι Ιβηροαμερικάνικες χώρες κατέληξαν στα εξής:
Η παναμερικάνικη πολιτισμική κληρονομιά είναι προϊόν της διαφορετικότητας των λαών της.
Αναγνωρίζουμε τη μεγάλη συνεισφορά των αυτόχθονων στην ανάπτυξη και στον πλουραλισμό των κοινωνιών μας, και επαναλαμβάνουμε την ευθύνη μας να διασφαλίσουμε την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, όπως επίσης και την υποχρέωσή μας να σεβόμαστε το [τα] δικαίωμα [τα] της ιθαγενούς ταυτότητας.
Στην περίπτωση που συνεχιστεί η τωρινή κατάσταση, ο διπολισμός θα παραδώσει τη θέση του στο διαχωρισμό ανάμεσα στον πλούσιο σε κεφάλαια και τεχνολογία Βορρά, και στο φτωχό Νότο και οι προοπτικές θα εξαφανιστούν.
Μπροστά στη μη-ανεκτικότητα, την άγνοια, τον πόλεμο, τη φτώχεια, την ασιτία, την αρρώστια και την οικολογική κρίση, προτείνουμε μια νέα πολιτισμική αντίληψη ως προς τη διεθνή συνεργασία, σαν το μοναδικό δρόμο προς έναν κόσμο δίκαιο και σταθερό.
Έτσι, θα μπορέσουν οι χώρες μας να ενσωματωθούν αποτελεσματικά στη διεθνή κοινότητα, για ν' αμυνθούμε όλοι μαζί ενάντια στην παγκοσμιοποίηση που συνεχώς μας μεταβάλλει.