|
|
Ο Ηλίας Ταμπουράκης, ο μόνος Έλληνας που ξέρει τη γλώσσα κέτσουα, η οποία παρά τους κατατρεγμούς της ισπανικής κυριαρχίας εξακολουθεί να αντιστέκεται και να μιλιέται, κατάφερε να μας φέρει σε επαφή με την άγνωστη ποίηση των Ίνκας.
Σύλβα Πάντου, τ. Καθηγήτρια Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου Μεξικού, Πρόεδρος Ισπανιστών Ελλάδας, 2007 |
Ανθολογία ποίησης των Ίνκας, Εισαγωγή-Μετάφραση από την Κέτσουα-Σχόλια:
Ηλίας Ταμπουράκης, Εκδ. Ροές, Αθήνα, 2007
Άρθρο του καθηγητή Ηλία Ταμπουράκη στην Βικιπαίδεια
Ετήσιο Σεμινάριο Λατινοαμερικανικού πολιτισμού του Ηλία Ταμπουράκη στον Όμιλο UNESCO Ν. Πειραιώς & Νήσων, 2004-2005.
Ηλίας Ταμπουράκης, Εκδ. Ροές, Αθήνα, 2007
Άρθρο του καθηγητή Ηλία Ταμπουράκη στην Βικιπαίδεια
Ετήσιο Σεμινάριο Λατινοαμερικανικού πολιτισμού του Ηλία Ταμπουράκη στον Όμιλο UNESCO Ν. Πειραιώς & Νήσων, 2004-2005.
Η γλώσσα runasimi των Ίνκας
ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ http://runasimiquechua.weebly.com/
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BC%CE%B9
Επτά εκατομμύρια άνθρωποι μιλούν σήμερα ως μητρική τη γλώσσα των Ίνκας σε έξι χώρες της νότιας Αμερικής: στη νότιοδυτική Κολομβία, στον Ισημερινό, κυρίως στο Περού, σε ορισμένες περιοχές της Βολιβίας, στη βόρεια Αργεντινή και στη Χιλή (βόρεια του Santiago), ενώ μεγάλος αριθμός κατοίκων αυτών των χορών την μιλούν ως δεύτερη γλώσσα, παράλληλα με την ισπανική. Πρόδρομός της θεωρείται η jaqaru, η αρχαϊκή γλώσσα των Aymara της Βολιβίας. Χωρίζεται σε δύο κύριες διαλέκτους: την quechua I waywash και την quechua II wampu. Αυτή, διακρίνεται επίσης σε τρία ιδιώματα, το Α, το Β και το C. Μεταξύ αυτών, η quechua wampu chínchay sureño II C cusqueño-boliviano, είναι η επίσημη αυτοκρατορική γλώσσα του Cusco, στο νότιο Περού, από τον 6ο έως τον 15ο αι. μ.Χ., στην οποία δημιουργήθηκε (δεν μπορούμε να πούμε «γράφτηκε») η κλασική ποίηση των Ίνκας. Ανάμεσα στις διαλέκτους του βορρά (Ecuador) και του νότου (Χιλή), υπάρχει μία χρονική και γλωσσική διαφορά δέκα αιώνων. Στην εποχή μας, οι γλωσσολόγοι έχουν προσαρμόσει τα διεθνή σύμβολα της φωνητικής στους ήχους αυτής της γλώσσας, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η μελέτη της λογοτεχνίας της. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει, όμως, γύρω από την ικανότητά μας, ως λαών της γραπτής κουλτούρας, να αποστηθίζουμε, να κατανοούμε και να θυμόμαστε έναν μεγάλο όγκο γνώσεων, σε σύγκριση με τους πολιτισμούς της προφορικής παράδοσης.
Η ακουστική της quechua / runasimi βασίζεται σε ήχους ουρανικούς, και λαρυγγικούς: έχει, για παράδειγμα, έξι τύπους του φθόγγου «κ»: k, k’, kh, q, q’, qh, ανάλογα με την ένταση του ήχου και το σημείο της στοματικής κοιλότητας ή του λάρυγγα που τον δημιουργεί.
Ανήκει στην ομάδα των συμφυρματικών ή συγκολλητικών γλωσσών και λειτουργεί –όπως και οι ουραλοαλταϊκές (βλ. Ιαπωνική, Τουρκική, Φινλανδική και Ουγγρική)- με προσφύματα, επιθέματα και μεσαίες συλλαβές που επικολλώνται στις ρίζες των λέξεων και ολοκληρώνουν το νόημά τους ως προς τον χρόνο, την εξέλιξη και την ταχύτητά της, τον τόπο και την απόσταση, (σε κίνηση ή στάση), το υποκείμενο, το άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο ή κατηγορούμενο και τον αριθμό ή την ποσότητά τους, την κτήση, την άρνηση ή αντίθεση, την κατάφαση ή την αποδοχή, την απορία και την αίτηση άδειας, την βεβαιότητα ή την ανασφάλεια, την ολότητα ή τον επιμερισμό, την πτώση, τον τρόπο, το μέσον, την εμπειρία και τη συνειδητότητα, την υποχρέωση, την τιμή και το συναίσθημα, το σκοπό ή και τη συνέργια και την αιτία της πράξης, ή της έννοιας –συγκεκριμένης ή αφηρημένης- που δηλώνεται, ή άλλες γραμματικές και συντακτικές σχέσεις. Μέχρι και τα βοηθητικά ρήματα, δηλώνονται με συλλαβές στη μέση των λέξεων. Κύριο μέλημα, λοιπόν, αυτής της γλώσσας είναι η ακρίβεια στη δήλωση. Γι αυτό και η μετάφρασή της είναι δύσκολη, και ορισμένες στιγμές ακατόρθωτη. Άλλωστε, πάντα η μετάφραση, και ιδιαίτερα της ποίησης, αφαιρεί τη γοητεία των νοημάτων. Ένα μεταφρασμένο έργο δεν ανήκει, πλέον, στη λογοτεχνία της γλώσσας στην οποία πρωτογράφτηκε, αλλά περνά, κατά κάποιον τρόπο, στη λογοτεχνία της γλώσσας υποδοχής στην οποία μεταφράστηκε. Γι αυτόν το λόγο, παραθέτουμε σ’ αυτό το βιβλίο την ποίηση των Ίνκας σε δύο γλώσσες: στην μητρική runasimi και στη θετή της γλώσσα, την Ελληνική. Έχουμε αποφύγει την έμμετρη απόδοση, για να διατηρήσουμε αυτούσια την έννοια των ινκαϊκών στοίχων.
Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε εδώ εκείνον τον κανόνα της ινδιάνικης γραμματικής, σύμφωνα με τον οποίον, τα ρήματα έχουν τύπο στιγμιαίο αλλά και διαρκείας, μόνο στην καταφατική τους μορφή, ενώ στην αρνητική περιορίζονται στο στιγμιαίο. Π.χ.: takini = τραγουδώ γενικά, yo canto (στα ισπανικά), I sing (στα αγγλικά). Takishani = τραγουδώ τώρα, yo estoy cantando (στα ισπανικά) και I am singing (στα αγγλικά). Manan takinichu = δεν τραγουδώ, είτε γενικά, είτε τώρα, yo no canto, yo no estoy cantando (στα ισπανικά), I do not sing, I am not singing (στα αγγλικά). Όλα μαζί σε έναν αρνητικό τύπο. Δεν υπάρχει ο τύπος manan takishanichu. Κι αυτό βασίζεται στη νοοτροπία αυτού του λαού (κάθε γλώσσα, άλλωστε, αποτελεί την έκφραση μίας πολιτισμικής νοοτροπίας), στη φιλοσοφία τους, θα ήταν προτιμότερο να πούμε, η οποία συνάδει με την αριστοτελική, και υπαγορεύει ότι το μη ον δεν υφίσταται, ούτε ως προς τον τόπο ούτε ως προς το χρόνο˙ είναι απουσία κυριότητας ή πράξης. Εάν υπάρξει άρνηση, τότε παύει να υφίσταται η πραγματικότητα ή η αλήθεια. Και επειδή το ρήμα ειμί (είμαι, υπάρχω, γίνομαι, είμαι παρών, υφίσταμαι), estar στα ισπανικά, to be στα αγγλικά, και kay ή και –sha- στη γλώσσα των Quechua, σχηματίζει τον ενεστώτα διαρκείας, εκλείπει από την άρνηση.
Είναι εντυπωσιακό να εξετάσουμε, τελειώνοντας αυτό το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα, τη δημιουργία των ρηματικών τύπων:
tapu = ρίζα της έννοιας «ρωτώ»
tapuy = απαρέμφατο του ρήματος ρωτώ
tapuni = πρώτο πρόσωπο ενεστώτα οριστικής (εγώ ρωτώ)
tapuykuni = εγώ ρωτώ συνειδητά και λαμβάνοντας την τιμή
tapu(y)kushani = εγώ λαμβάνω ΤΩΡΑ την τιμή να ρωτήσω συνειδητά
tapu(y)kuspa kani = εγώ βρίσκομαι ΤΩΡΑ στην τιμητική θέση να σε ρωτήσω συνειδητά
tapuyuni = εγώ ρωτώ με τελετουργικό τρόπο
tapuyku = εγώ σε ρωτώ
tapuyukusayki = εγώ λαμβάνω την τελετουργική τιμή να σε ρωτήσω
tapuyuykimanchu = μπορώ εγώ να σε ρωτήσω μία φορά;
(Οι δύο τελευταίοι τύποι χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ευγενική γλώσσα.)
Επίσης, είναι ενδιαφέρουσα η σύνταξη της κλασικής γλώσσας των Ίνκας, η οποία, όπως και η ιαπωνική και η τουρκική, θέτουν το ρήμα στο τέλος. Δημιουργούν, δηλαδή, ένα φαινόμενο ανάλογο της γερμανικής Endstellung:
-Noqa wayñuta Qosqopi páywan takishani.
-Εγώ «γουάϋνιου» το, Κούσκο στο, εκείνη με, χορεύω είμαι.
-Δηλαδή: Εγώ τώρα χορεύω «γουάϋνιου» με εκείνη στο Κούσκο.
Σήμερα πλέον, η νέα υβριδική quechua ακολουθεί την ισπανική σύνταξη: υποκείμενο –ρήμα – αντικείμενο.
Η ακουστική της quechua / runasimi βασίζεται σε ήχους ουρανικούς, και λαρυγγικούς: έχει, για παράδειγμα, έξι τύπους του φθόγγου «κ»: k, k’, kh, q, q’, qh, ανάλογα με την ένταση του ήχου και το σημείο της στοματικής κοιλότητας ή του λάρυγγα που τον δημιουργεί.
Ανήκει στην ομάδα των συμφυρματικών ή συγκολλητικών γλωσσών και λειτουργεί –όπως και οι ουραλοαλταϊκές (βλ. Ιαπωνική, Τουρκική, Φινλανδική και Ουγγρική)- με προσφύματα, επιθέματα και μεσαίες συλλαβές που επικολλώνται στις ρίζες των λέξεων και ολοκληρώνουν το νόημά τους ως προς τον χρόνο, την εξέλιξη και την ταχύτητά της, τον τόπο και την απόσταση, (σε κίνηση ή στάση), το υποκείμενο, το άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο ή κατηγορούμενο και τον αριθμό ή την ποσότητά τους, την κτήση, την άρνηση ή αντίθεση, την κατάφαση ή την αποδοχή, την απορία και την αίτηση άδειας, την βεβαιότητα ή την ανασφάλεια, την ολότητα ή τον επιμερισμό, την πτώση, τον τρόπο, το μέσον, την εμπειρία και τη συνειδητότητα, την υποχρέωση, την τιμή και το συναίσθημα, το σκοπό ή και τη συνέργια και την αιτία της πράξης, ή της έννοιας –συγκεκριμένης ή αφηρημένης- που δηλώνεται, ή άλλες γραμματικές και συντακτικές σχέσεις. Μέχρι και τα βοηθητικά ρήματα, δηλώνονται με συλλαβές στη μέση των λέξεων. Κύριο μέλημα, λοιπόν, αυτής της γλώσσας είναι η ακρίβεια στη δήλωση. Γι αυτό και η μετάφρασή της είναι δύσκολη, και ορισμένες στιγμές ακατόρθωτη. Άλλωστε, πάντα η μετάφραση, και ιδιαίτερα της ποίησης, αφαιρεί τη γοητεία των νοημάτων. Ένα μεταφρασμένο έργο δεν ανήκει, πλέον, στη λογοτεχνία της γλώσσας στην οποία πρωτογράφτηκε, αλλά περνά, κατά κάποιον τρόπο, στη λογοτεχνία της γλώσσας υποδοχής στην οποία μεταφράστηκε. Γι αυτόν το λόγο, παραθέτουμε σ’ αυτό το βιβλίο την ποίηση των Ίνκας σε δύο γλώσσες: στην μητρική runasimi και στη θετή της γλώσσα, την Ελληνική. Έχουμε αποφύγει την έμμετρη απόδοση, για να διατηρήσουμε αυτούσια την έννοια των ινκαϊκών στοίχων.
Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε εδώ εκείνον τον κανόνα της ινδιάνικης γραμματικής, σύμφωνα με τον οποίον, τα ρήματα έχουν τύπο στιγμιαίο αλλά και διαρκείας, μόνο στην καταφατική τους μορφή, ενώ στην αρνητική περιορίζονται στο στιγμιαίο. Π.χ.: takini = τραγουδώ γενικά, yo canto (στα ισπανικά), I sing (στα αγγλικά). Takishani = τραγουδώ τώρα, yo estoy cantando (στα ισπανικά) και I am singing (στα αγγλικά). Manan takinichu = δεν τραγουδώ, είτε γενικά, είτε τώρα, yo no canto, yo no estoy cantando (στα ισπανικά), I do not sing, I am not singing (στα αγγλικά). Όλα μαζί σε έναν αρνητικό τύπο. Δεν υπάρχει ο τύπος manan takishanichu. Κι αυτό βασίζεται στη νοοτροπία αυτού του λαού (κάθε γλώσσα, άλλωστε, αποτελεί την έκφραση μίας πολιτισμικής νοοτροπίας), στη φιλοσοφία τους, θα ήταν προτιμότερο να πούμε, η οποία συνάδει με την αριστοτελική, και υπαγορεύει ότι το μη ον δεν υφίσταται, ούτε ως προς τον τόπο ούτε ως προς το χρόνο˙ είναι απουσία κυριότητας ή πράξης. Εάν υπάρξει άρνηση, τότε παύει να υφίσταται η πραγματικότητα ή η αλήθεια. Και επειδή το ρήμα ειμί (είμαι, υπάρχω, γίνομαι, είμαι παρών, υφίσταμαι), estar στα ισπανικά, to be στα αγγλικά, και kay ή και –sha- στη γλώσσα των Quechua, σχηματίζει τον ενεστώτα διαρκείας, εκλείπει από την άρνηση.
Είναι εντυπωσιακό να εξετάσουμε, τελειώνοντας αυτό το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα, τη δημιουργία των ρηματικών τύπων:
tapu = ρίζα της έννοιας «ρωτώ»
tapuy = απαρέμφατο του ρήματος ρωτώ
tapuni = πρώτο πρόσωπο ενεστώτα οριστικής (εγώ ρωτώ)
tapuykuni = εγώ ρωτώ συνειδητά και λαμβάνοντας την τιμή
tapu(y)kushani = εγώ λαμβάνω ΤΩΡΑ την τιμή να ρωτήσω συνειδητά
tapu(y)kuspa kani = εγώ βρίσκομαι ΤΩΡΑ στην τιμητική θέση να σε ρωτήσω συνειδητά
tapuyuni = εγώ ρωτώ με τελετουργικό τρόπο
tapuyku = εγώ σε ρωτώ
tapuyukusayki = εγώ λαμβάνω την τελετουργική τιμή να σε ρωτήσω
tapuyuykimanchu = μπορώ εγώ να σε ρωτήσω μία φορά;
(Οι δύο τελευταίοι τύποι χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ευγενική γλώσσα.)
Επίσης, είναι ενδιαφέρουσα η σύνταξη της κλασικής γλώσσας των Ίνκας, η οποία, όπως και η ιαπωνική και η τουρκική, θέτουν το ρήμα στο τέλος. Δημιουργούν, δηλαδή, ένα φαινόμενο ανάλογο της γερμανικής Endstellung:
-Noqa wayñuta Qosqopi páywan takishani.
-Εγώ «γουάϋνιου» το, Κούσκο στο, εκείνη με, χορεύω είμαι.
-Δηλαδή: Εγώ τώρα χορεύω «γουάϋνιου» με εκείνη στο Κούσκο.
Σήμερα πλέον, η νέα υβριδική quechua ακολουθεί την ισπανική σύνταξη: υποκείμενο –ρήμα – αντικείμενο.
Nota Informativa 079-08
Profesor griego ofrece recital de poesía en quechua como homenaje a los Incas del Perú en Atenas
Como un homenaje al Imperio Incaico y a nuestro país, el profesor griego Ilías Tampourakis ofreció la noche del 11 de febrero en "La Casa del Libro" de Atenas un recital de sus poemas en quechua bajo el título: "Diálogos con las piedras, la luz, la eternidad: Poesía de los Incas", los cuales están incluidos en su obra "Antología de la poesía de los Incas", que pronto será presentado con la colaboración de la Embajada del Perú en la capital de Grecia.
Durante el evento cultural el profesor de idiomas recitó sus poesías haciendo gala de su dominio del quechua y destacó la riqueza, vigencia y fortaleza de ese idioma como un testimonio del pasado incaico, una de las grandes culturas de la humanidad. Ilias Tampourakis se convirtió en experto en el tema gracias a sus viajes avarios países latinoamericanos y su antología será traducida del quechua y del aymara al griego.
Alrededor de 80 personalidades del mundo académico, literario y estudiantes, entre público en general disfrutaron del recital que estuvo amenizado por el grupo "Perú Inka", integrado por tres peruanos y un boliviano, quienes interpretaron canciones andinas acompañados de charango, zampoña y quena; además se proyectó filminas y fotografías de paisajes peruanos y construcciones incaicas.
Lima, 13 de febrero de 2008
Actividades del Sector Relaciones Exteriores (13-02-2008)
Ευχαριστώ την Πρεσβεία του Περού στην Αθήνα για την υποστήριξή της, αλλά δηλώνω ότι δεν φέρω ευθύνη για τυχόν γραμματικά ή συντακτικά λάθη στην προαναφερθείσα ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών του Περού.
[Ηλίας Ταμπουράκης]
Profesor griego ofrece recital de poesía en quechua como homenaje a los Incas del Perú en Atenas
Como un homenaje al Imperio Incaico y a nuestro país, el profesor griego Ilías Tampourakis ofreció la noche del 11 de febrero en "La Casa del Libro" de Atenas un recital de sus poemas en quechua bajo el título: "Diálogos con las piedras, la luz, la eternidad: Poesía de los Incas", los cuales están incluidos en su obra "Antología de la poesía de los Incas", que pronto será presentado con la colaboración de la Embajada del Perú en la capital de Grecia.
Durante el evento cultural el profesor de idiomas recitó sus poesías haciendo gala de su dominio del quechua y destacó la riqueza, vigencia y fortaleza de ese idioma como un testimonio del pasado incaico, una de las grandes culturas de la humanidad. Ilias Tampourakis se convirtió en experto en el tema gracias a sus viajes avarios países latinoamericanos y su antología será traducida del quechua y del aymara al griego.
Alrededor de 80 personalidades del mundo académico, literario y estudiantes, entre público en general disfrutaron del recital que estuvo amenizado por el grupo "Perú Inka", integrado por tres peruanos y un boliviano, quienes interpretaron canciones andinas acompañados de charango, zampoña y quena; además se proyectó filminas y fotografías de paisajes peruanos y construcciones incaicas.
Lima, 13 de febrero de 2008
Actividades del Sector Relaciones Exteriores (13-02-2008)
Ευχαριστώ την Πρεσβεία του Περού στην Αθήνα για την υποστήριξή της, αλλά δηλώνω ότι δεν φέρω ευθύνη για τυχόν γραμματικά ή συντακτικά λάθη στην προαναφερθείσα ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών του Περού.
[Ηλίας Ταμπουράκης]
