Άρθρο του Ηλία Ταμπουράκη στο έντυπο της Λατινοαμερικανικής κοινότητας
Sol Latino, Sept.-Okt. 2002
Sol Latino, Sept.-Okt. 2002
Αρχαιολογία της Αστρονομίας
ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ, ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΥΣ
1. Πανάρχαιες και ιερές Πόλεις-Κράτη, προσανατολισμένες στ΄ άστρα, εκφράζουν με την πρωτοποριακή τους τέχνη τους θρησκευτικούς μύθους και την πολιτική ιστορία τους. Είναι οι μυστηριώδεις θεματοφύλακες της πολιτισμικής ιδιοσυγκρασίας των ιθαγενών της Αμερικανικής Ηπείρου.
2. Είναι απαραίτητο να αναφερθεί ότι κατά τις διάφορες εποχές που θεμελιώθηκαν οι ιθαγενείς μητροπόλεις της Αμερικής, τα άστρα καταλάμβαναν διαφορετικές θέσεις στον ουράνιο θόλο. Έτσι, μία πιθανή μέθοδος χρονολόγησης των μνημείων είναι η μελέτη της σημερινής γωνίας απόκλισής τους από την αντίστοιχη θέση του θεϊκά συσχετισμένου μ΄ αυτά άστρου κατά την εποχή της κατασκευής του.
3. Βολιβία
Οι "αμάουτα" -σοφοί του πολιτισμού "Τσιρίπα"- επέλεξαν τον τόπο ίδρυσης του "Τιγουανάκου" στα υψίπεδα των βολιβιανών Άνδεων, προς τον "Σταυρό του Νότου".
Στην "Κ'άλασασάγια" -το Ναό της Όρθιας Πέτρας, (200 π.Χ.-600 μ.Χ.), αφιερωμένο στο θεό Ήλιο "Βίλλκα-Ίν'τι", και στις δύο ισημερίες, δηλαδή τη φθινοπωρινή -που εδώ αρχίζει την 21η Μαρτίου, και την εαρινή -21η Σεπτεμβρίου, ο ήλιος ανατέλλει ακριβώς από το κέντρο της κύριας πύλης, που ορίζεται από ένα μονολιθικό ειδώλιο. Κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου), ο ήλιος ανατέλλει από τη βορειοανατολική γωνία των τειχών, ενώ κατά το θερινό (21 Δεκεμβρίου) ανατέλλει από τη νοτιοανατολική γωνία, φωτίζοντας πάντα το μονόλιθο που προανέφερα. Οι ιερείς-αστρονόμοι του Τιγουανάκου, πρόγονοι της αυτοκρατορίας των Ίνκας, είχαν υπολογίσει το έτος σε 365,24 ημέρες.
4. Ηνωμένες Πολιτείες
Στο φαράγγι "Τσάκο", στο Νέο Μεξικό, ο πολιτισμός "Πουέμπλο-Ανασάζι" -κοιτίδα των μετέπειτα "Γιουτο-Αζτέκων" του κέντρο-μεξικανικού "Ανάουακ"- κατασκεύασε -γύρω στο έτος 800 μ.Χ., "κίβας με σιπάπους", δηλαδή ημικυκλικούς ναούς με υπόγειες μυστικιστικές αίθουσες, που συμβόλιζαν την ανθρώπινη ένωση με τον κόσμο των πνευμάτων.
Στο "ηλιακό ξίφος", έναν βράχο ύψους 443 ποδών, διανοιγμένο με κάθετες τομές, οι ακτίνες του μεσημβρινού ήλιου -της πανπολιτισμικής αυτής θεότητας- φιλτράρονται μέσα από τις σχισμές, και φωτίζουν τις δύο πλευρές (αρ.-δεξ.) ενός σπειροειδούς μοτίβου, που είναι χαραγμένο στο πίσω τοίχωμα του τεχνητού αυτού σπηλαίου, δείχνοντας έτσι, την πρώτη ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου. Οι ακτίνες ενώνονται σιγά-σιγά, έως ότου αγγίξουν την δεξιά πλευρά του σπιράλ, ενώ συγχρόνως, μία άλλη, μικρότερη ακτίνα εμφανίζεται σ΄ένα δευτερεύον γεωμετρικό σχήμα στα αριστερά. Αυτή είναι η ένδειξη της φθινοπωρινής, αλλά και της εαρινής ισημερίας, αντίστοιχα. Η τελική θέση του "ηλιακού βέλους" στο γεωμετρεικό κέντρο του σπιράλ, σημειώνει το θερινό ηλιοστάσιο.
5. Παραγουάη
Οι οικισμοί "τεκό΄α" του πολιτισμού "Τουπί-Γουαρανί" στο Τσάκο της Παραγουάης -που κατάγεται ιστορικά από τους "Μ΄μπυ΄α" του Αμαζονίου- αποτελούνται από 4-8 κυκλικές αχυρένιες καλύβες, τοποθετημένες επίσης κυκλικά, γιατί σύμφωνα με τη νοοτροπία των ιθαγενών, το σύμπαν είναι σφαιρικό. Η κοιλιά της εγκύου γυναίκας, τα αυγά των πουλιών, και γενικά, οτιδήποτε παράγει ζωή, έχει το σχήμα της υδρογείου, η οποία είναι το φυσικό περιβάλλον που γεννά τη ζωή.
Στο κέντρο των χωριών Γουαρανί, όπως το "Μ' μπορερέ", βρίσκεται το Ιερό "οπύ" - μία καλύβα μεγαλύτερου μεγέθους, και ημικυκλική, με την είσοδό της στα δυτικά, κι ένα μικρό παράθυρο προς την κατεύθυνση που ανατέλλει ο ήλιος, όπου ο θρησκευτικός ηγέτης "Καραϊ", κρατώντας το ιερό σκήπτρο "υβυρά΄ί", διακοσμημένο με φτερά τροπικών πουλιών, διηγείται -μέχρι και σήμερα- στη μελωδικά ένρινη γλώσσα "νιέ΄ενγγατού", που σημαίνει: "όμορφη γλώσσα, λαμπερή", τους θρησκευτικούς μύθους της φυλής, γνωστούς ως: "όμορφα λόγια νιέ΄ε ποράν τενον΄ντέ".
6. Μεξικό
Η καθημερινή παρατήρηση των άστρων έδωσε στην κοινωνία των "Σαποτέκων", στο "Μόν΄τε Αλμπάν" της Οαχάκα (100 π.Χ-1.500 μ.Χ.), την αναγκαία γνώση για τις εναλλαγές των εποχών, τις περιόδους συγκομιδής των θεραπευτικών βοτάνων, όπως και για την πρόγνωση των κύκλων για τις αρχιτεκτονικές κατασκευές προσανατολισμένες στα 4 σημεία του ορίζοντα. (Bλ. παρ. Μεξ. Γιουκατάν-Τσιτσέν Ιτζά-πυραμίδα ημερολόγιο.)
Η ιερατική τάξη, που αποτελούσε μία μικρή ομάδα της κοινωνίας, εκπαιδευμένοι με μεγάλη πειθαρχία στο θρησκευτικό κλίμα από την παιδική τους ηλικία, τελούσαν επίσης αστρονομικές παρατηρήσεις. Οι γνώσεις τους αυτές, αποτελούσαν τη σημαντικότερη υποστήριξη της κρατικής εξουσίας.
Στην Κεντρική Πλατεία, δύο κτίρια λειτουργούσαν ως αστεροσκοπεία. Ήταν συσχετισμένα με άλλους χώρους της Κοιλάδας της Οαχάκα, όπως το "Καμπαγίτο μπλάνκο - Λευκό αλογάκι" στη "Γιαγγούλ". Ήταν, επιπλέον, οπτικά συνδεδεμένα με διάφορα σημεία της φύσης, όπως λόφους, βράχους και φαράγγια, ή και με τεχνητά σημάδια, π.χ. στήλες ή πέτρες με εγχάρακτα μοτίβα.
7. Περού
Στην αυτοκρατορία των Ίνκας, που ονομαζόταν "Ταγουάντινσούγιο', δηλ. "τα 4 σημεία του ορίζοντα", (1438-1532 μ.Χ.), υπήρχε μία δοξασία, σύμφωνα με την οποία, ο Γαλαξίας μας, που λεγόταν "Κ΄όυλλιουρνιάν", δηλαδή "μονοπάτι των αστερισμών", έρρεε από τον ουράνιο θόλο "Χάναχπάτσα", και εισχωρούσε στον κάτω κόσμο. Επιστρέφοντας προς τα ΄πάνω, άφηνε στο πέρασμά του σημάδια από σκούρα, γόνιμη λάσπη στον ουρανό, σε σχήματα φιδιών "αμάρου", βατράχων, πουλιών "σούρι", λιάμας και αλεπούδων "άτουχ". Ο ήλιος εμφανιζόταν ως ο θεός "Ίν΄τι", ενώ το φεγγάρι, ως η θεά "Κίλλια¨.
Η κυκλώπεια αρχιτεκτονική της θεαματικής πόλης "Μάτσου Πίκτσου", παρουσιάζει -μεταξύ άλλων- έναν ναό με ημικυκλική κάτοψη, που είναι γνωστός ως το "Προπύργιο". Στον ανατολικό του τοίχο, έχει ένα άνοιγμα, που οδηγεί τις ακτίνες του πρωινού ήλιου -που ανατέλλει πάνω απ΄ την κορυφή "Σαν Γκαμπριέλ" την 21η Ιουνίου, όταν ξεκινά το χειμερινό ηλιοστάσιο στο νότιο ημισφαίριο, παράλληλα προς το χαραγμένο χείλος της ιερής πέτρας "ίν΄τι γουατάνα", που σημαίνει "δεσμά του ήλιου".
8. Μεξικό
Μία από τις σπουδαιότερες πόλεις-κράτη της αμερικανικής αρχαιότητας ήταν η "Τεοτιγουακάν" (=ιερός/θεϊκός τόπος), στην κοιλάδα του "Ανάγουακ" (=κοντά στο νερό), στο κεντρικό Μεξικό, η οποία ιδρύθηκε τον 1ο αι. μ.Χ. Η πολεοδομία της βασίζεται σε γεωγραφικές συντεταγμένες με ουράνιες προεκτάσεις της πρωτοϊστορικής της περιόδου. Η πυραμίδα του Ηλίου, η 2η μεγαλύτερη στον κόσμο (με πρώτη κατά σειράν εκείνη στη "Τσολούλα", Μεξικό), έχει ως φόντο στα δυτικά, το λόφο "Κολοράδο", έναν εξέχοντα φυσικό χώρο παρατήρησης του αστερισμού των Πλειάδων. Από αυτό το σημείο, οι αρχαίοι αρχιτέκτονες είχαν χαράξει μία κάθετη οδό προς τα βορειοανατολικά, όπου βρίσκεται ο λόφος "Γόρδο", με τη σημαντικότερη φυσική πηγή ύδρευσης της πόλης και ολόκληρης της κοιλάδας. Πάνω σ΄ αυτήν τη νοητή γραμμή βασίστηκε η κύρια οδός της Τεοτιγουακάν, γνωστή σήμερα ως "Οδός των Νεκρών".
9. Μεξικό
Οι "Τολτέκοι", λαός με μεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στους Μάγιας και στους Αζτέκους, ήταν οι κατασκευαστές της πυραμίδας-ημερολογίου του θεού "Κουκούλκαν", δηλαδή του αντίστοιχου "Φτερωτού Φιδιού Κετσαλκόατλ" των Αζτέκων, τον 10ο αι. μ.Χ., στην "Τσιτσέν Ιτζά" του Γιουκατάν. Κατά τη δύση του ηλίου, τις ημερομηνίες που δηλώνουν την αρχή των δύο ισημεριών αντίστοιχα, η σκιά του σώματος του φιδίσιου θεού κινείται στα πλάγια της κύριας σκάλας.
Ο κύκλος του μεσοαμερικανικού ημερολογίου αποτελείται από 2 νοητά "γρανάζια". Το ένα καλύπτει 260 ημέρες και αντιπροσωπεύει τη σύνδεση μίας διαδοχής αριθμών από το 1 έως το 13 με 20 ονόματα ημερών. Διαπλεκόμενο με τον κύκλο αυτόν ήταν και ένα "κοίλο" έτος 365 ημερών, διαιρεμένων σε 18 μήνες των 20 ημερών. Οι ημερομηνίες συνέπιπταν μεταξύ των δύο κυκλικών ημερολογίων κάθε 18.980 ημέρες, δηλαδή, 52 "κοίλα" έτη. Τότε κατασκευαζόταν ένα ακόμη επίπεδο σε ορισμένες πυραμίδες, γεγονός που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη του Κουκούλκαν διήρκησε 52χ9=468 χρόνια για να αποπερατωθεί!
10. Mεξικό
Διάφορα μνημεία της μεσοαμερικανικής, της ενδιάμεσης ή ακόμη και της περιθωριακής αρχαιολογικής ζώνης έχουν χτιστεί προσανατολισμένα σε αστερισμούς, προσωποποιημένους σε υπερφυσικά όντα ή τερατόμορφες θεότητες, και συνεισέφεραν στον υπολογισμό των κύκλων της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών, σύμφωνα με τις κυκλικές κινήσεις του σύμπαντος.
Στο "Παλένκε" (Τσιάπας), ο πύργος του ανακτορικού αστεροσκοπείου, που κατασκευάστηκε από τον κλασικό κεντρικό πολιτισμό των Μάγιας, τον 7ο αι. μ.Χ., παρουσιάζει αρχιτεκτονικά στοιχεία της μακρινής ασιατικής καταγωγής των ιθαγενών.
Στο "Ταχίν" (=Κεραυνός θεοποιημένος), ο κλασικός πολιτισμός της Βερακρούς, (7οσ-9ος αι. μ.Χ.), έχει διατηρήσει τα στοιχεία της ιθαγενούς αστρονομίας των γειτονικών λαών, μέσω ενός τελετουργικού, σύμφωνα με το οποίο, 4 ινδιάνοι δεμένοι από τα πόδια στην κορυφή ενός ψηλού κορμού δέντρου πέφτουν ρυθμικά στο έδαφος παίζοντας μουσική, και πραγματοποιώντας 52 περιστροφές, που συμβολίζουν το προαναφερθέν ημερολόγιο.
1. Πανάρχαιες και ιερές Πόλεις-Κράτη, προσανατολισμένες στ΄ άστρα, εκφράζουν με την πρωτοποριακή τους τέχνη τους θρησκευτικούς μύθους και την πολιτική ιστορία τους. Είναι οι μυστηριώδεις θεματοφύλακες της πολιτισμικής ιδιοσυγκρασίας των ιθαγενών της Αμερικανικής Ηπείρου.
2. Είναι απαραίτητο να αναφερθεί ότι κατά τις διάφορες εποχές που θεμελιώθηκαν οι ιθαγενείς μητροπόλεις της Αμερικής, τα άστρα καταλάμβαναν διαφορετικές θέσεις στον ουράνιο θόλο. Έτσι, μία πιθανή μέθοδος χρονολόγησης των μνημείων είναι η μελέτη της σημερινής γωνίας απόκλισής τους από την αντίστοιχη θέση του θεϊκά συσχετισμένου μ΄ αυτά άστρου κατά την εποχή της κατασκευής του.
3. Βολιβία
Οι "αμάουτα" -σοφοί του πολιτισμού "Τσιρίπα"- επέλεξαν τον τόπο ίδρυσης του "Τιγουανάκου" στα υψίπεδα των βολιβιανών Άνδεων, προς τον "Σταυρό του Νότου".
Στην "Κ'άλασασάγια" -το Ναό της Όρθιας Πέτρας, (200 π.Χ.-600 μ.Χ.), αφιερωμένο στο θεό Ήλιο "Βίλλκα-Ίν'τι", και στις δύο ισημερίες, δηλαδή τη φθινοπωρινή -που εδώ αρχίζει την 21η Μαρτίου, και την εαρινή -21η Σεπτεμβρίου, ο ήλιος ανατέλλει ακριβώς από το κέντρο της κύριας πύλης, που ορίζεται από ένα μονολιθικό ειδώλιο. Κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου), ο ήλιος ανατέλλει από τη βορειοανατολική γωνία των τειχών, ενώ κατά το θερινό (21 Δεκεμβρίου) ανατέλλει από τη νοτιοανατολική γωνία, φωτίζοντας πάντα το μονόλιθο που προανέφερα. Οι ιερείς-αστρονόμοι του Τιγουανάκου, πρόγονοι της αυτοκρατορίας των Ίνκας, είχαν υπολογίσει το έτος σε 365,24 ημέρες.
4. Ηνωμένες Πολιτείες
Στο φαράγγι "Τσάκο", στο Νέο Μεξικό, ο πολιτισμός "Πουέμπλο-Ανασάζι" -κοιτίδα των μετέπειτα "Γιουτο-Αζτέκων" του κέντρο-μεξικανικού "Ανάουακ"- κατασκεύασε -γύρω στο έτος 800 μ.Χ., "κίβας με σιπάπους", δηλαδή ημικυκλικούς ναούς με υπόγειες μυστικιστικές αίθουσες, που συμβόλιζαν την ανθρώπινη ένωση με τον κόσμο των πνευμάτων.
Στο "ηλιακό ξίφος", έναν βράχο ύψους 443 ποδών, διανοιγμένο με κάθετες τομές, οι ακτίνες του μεσημβρινού ήλιου -της πανπολιτισμικής αυτής θεότητας- φιλτράρονται μέσα από τις σχισμές, και φωτίζουν τις δύο πλευρές (αρ.-δεξ.) ενός σπειροειδούς μοτίβου, που είναι χαραγμένο στο πίσω τοίχωμα του τεχνητού αυτού σπηλαίου, δείχνοντας έτσι, την πρώτη ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου. Οι ακτίνες ενώνονται σιγά-σιγά, έως ότου αγγίξουν την δεξιά πλευρά του σπιράλ, ενώ συγχρόνως, μία άλλη, μικρότερη ακτίνα εμφανίζεται σ΄ένα δευτερεύον γεωμετρικό σχήμα στα αριστερά. Αυτή είναι η ένδειξη της φθινοπωρινής, αλλά και της εαρινής ισημερίας, αντίστοιχα. Η τελική θέση του "ηλιακού βέλους" στο γεωμετρεικό κέντρο του σπιράλ, σημειώνει το θερινό ηλιοστάσιο.
5. Παραγουάη
Οι οικισμοί "τεκό΄α" του πολιτισμού "Τουπί-Γουαρανί" στο Τσάκο της Παραγουάης -που κατάγεται ιστορικά από τους "Μ΄μπυ΄α" του Αμαζονίου- αποτελούνται από 4-8 κυκλικές αχυρένιες καλύβες, τοποθετημένες επίσης κυκλικά, γιατί σύμφωνα με τη νοοτροπία των ιθαγενών, το σύμπαν είναι σφαιρικό. Η κοιλιά της εγκύου γυναίκας, τα αυγά των πουλιών, και γενικά, οτιδήποτε παράγει ζωή, έχει το σχήμα της υδρογείου, η οποία είναι το φυσικό περιβάλλον που γεννά τη ζωή.
Στο κέντρο των χωριών Γουαρανί, όπως το "Μ' μπορερέ", βρίσκεται το Ιερό "οπύ" - μία καλύβα μεγαλύτερου μεγέθους, και ημικυκλική, με την είσοδό της στα δυτικά, κι ένα μικρό παράθυρο προς την κατεύθυνση που ανατέλλει ο ήλιος, όπου ο θρησκευτικός ηγέτης "Καραϊ", κρατώντας το ιερό σκήπτρο "υβυρά΄ί", διακοσμημένο με φτερά τροπικών πουλιών, διηγείται -μέχρι και σήμερα- στη μελωδικά ένρινη γλώσσα "νιέ΄ενγγατού", που σημαίνει: "όμορφη γλώσσα, λαμπερή", τους θρησκευτικούς μύθους της φυλής, γνωστούς ως: "όμορφα λόγια νιέ΄ε ποράν τενον΄ντέ".
6. Μεξικό
Η καθημερινή παρατήρηση των άστρων έδωσε στην κοινωνία των "Σαποτέκων", στο "Μόν΄τε Αλμπάν" της Οαχάκα (100 π.Χ-1.500 μ.Χ.), την αναγκαία γνώση για τις εναλλαγές των εποχών, τις περιόδους συγκομιδής των θεραπευτικών βοτάνων, όπως και για την πρόγνωση των κύκλων για τις αρχιτεκτονικές κατασκευές προσανατολισμένες στα 4 σημεία του ορίζοντα. (Bλ. παρ. Μεξ. Γιουκατάν-Τσιτσέν Ιτζά-πυραμίδα ημερολόγιο.)
Η ιερατική τάξη, που αποτελούσε μία μικρή ομάδα της κοινωνίας, εκπαιδευμένοι με μεγάλη πειθαρχία στο θρησκευτικό κλίμα από την παιδική τους ηλικία, τελούσαν επίσης αστρονομικές παρατηρήσεις. Οι γνώσεις τους αυτές, αποτελούσαν τη σημαντικότερη υποστήριξη της κρατικής εξουσίας.
Στην Κεντρική Πλατεία, δύο κτίρια λειτουργούσαν ως αστεροσκοπεία. Ήταν συσχετισμένα με άλλους χώρους της Κοιλάδας της Οαχάκα, όπως το "Καμπαγίτο μπλάνκο - Λευκό αλογάκι" στη "Γιαγγούλ". Ήταν, επιπλέον, οπτικά συνδεδεμένα με διάφορα σημεία της φύσης, όπως λόφους, βράχους και φαράγγια, ή και με τεχνητά σημάδια, π.χ. στήλες ή πέτρες με εγχάρακτα μοτίβα.
7. Περού
Στην αυτοκρατορία των Ίνκας, που ονομαζόταν "Ταγουάντινσούγιο', δηλ. "τα 4 σημεία του ορίζοντα", (1438-1532 μ.Χ.), υπήρχε μία δοξασία, σύμφωνα με την οποία, ο Γαλαξίας μας, που λεγόταν "Κ΄όυλλιουρνιάν", δηλαδή "μονοπάτι των αστερισμών", έρρεε από τον ουράνιο θόλο "Χάναχπάτσα", και εισχωρούσε στον κάτω κόσμο. Επιστρέφοντας προς τα ΄πάνω, άφηνε στο πέρασμά του σημάδια από σκούρα, γόνιμη λάσπη στον ουρανό, σε σχήματα φιδιών "αμάρου", βατράχων, πουλιών "σούρι", λιάμας και αλεπούδων "άτουχ". Ο ήλιος εμφανιζόταν ως ο θεός "Ίν΄τι", ενώ το φεγγάρι, ως η θεά "Κίλλια¨.
Η κυκλώπεια αρχιτεκτονική της θεαματικής πόλης "Μάτσου Πίκτσου", παρουσιάζει -μεταξύ άλλων- έναν ναό με ημικυκλική κάτοψη, που είναι γνωστός ως το "Προπύργιο". Στον ανατολικό του τοίχο, έχει ένα άνοιγμα, που οδηγεί τις ακτίνες του πρωινού ήλιου -που ανατέλλει πάνω απ΄ την κορυφή "Σαν Γκαμπριέλ" την 21η Ιουνίου, όταν ξεκινά το χειμερινό ηλιοστάσιο στο νότιο ημισφαίριο, παράλληλα προς το χαραγμένο χείλος της ιερής πέτρας "ίν΄τι γουατάνα", που σημαίνει "δεσμά του ήλιου".
8. Μεξικό
Μία από τις σπουδαιότερες πόλεις-κράτη της αμερικανικής αρχαιότητας ήταν η "Τεοτιγουακάν" (=ιερός/θεϊκός τόπος), στην κοιλάδα του "Ανάγουακ" (=κοντά στο νερό), στο κεντρικό Μεξικό, η οποία ιδρύθηκε τον 1ο αι. μ.Χ. Η πολεοδομία της βασίζεται σε γεωγραφικές συντεταγμένες με ουράνιες προεκτάσεις της πρωτοϊστορικής της περιόδου. Η πυραμίδα του Ηλίου, η 2η μεγαλύτερη στον κόσμο (με πρώτη κατά σειράν εκείνη στη "Τσολούλα", Μεξικό), έχει ως φόντο στα δυτικά, το λόφο "Κολοράδο", έναν εξέχοντα φυσικό χώρο παρατήρησης του αστερισμού των Πλειάδων. Από αυτό το σημείο, οι αρχαίοι αρχιτέκτονες είχαν χαράξει μία κάθετη οδό προς τα βορειοανατολικά, όπου βρίσκεται ο λόφος "Γόρδο", με τη σημαντικότερη φυσική πηγή ύδρευσης της πόλης και ολόκληρης της κοιλάδας. Πάνω σ΄ αυτήν τη νοητή γραμμή βασίστηκε η κύρια οδός της Τεοτιγουακάν, γνωστή σήμερα ως "Οδός των Νεκρών".
9. Μεξικό
Οι "Τολτέκοι", λαός με μεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στους Μάγιας και στους Αζτέκους, ήταν οι κατασκευαστές της πυραμίδας-ημερολογίου του θεού "Κουκούλκαν", δηλαδή του αντίστοιχου "Φτερωτού Φιδιού Κετσαλκόατλ" των Αζτέκων, τον 10ο αι. μ.Χ., στην "Τσιτσέν Ιτζά" του Γιουκατάν. Κατά τη δύση του ηλίου, τις ημερομηνίες που δηλώνουν την αρχή των δύο ισημεριών αντίστοιχα, η σκιά του σώματος του φιδίσιου θεού κινείται στα πλάγια της κύριας σκάλας.
Ο κύκλος του μεσοαμερικανικού ημερολογίου αποτελείται από 2 νοητά "γρανάζια". Το ένα καλύπτει 260 ημέρες και αντιπροσωπεύει τη σύνδεση μίας διαδοχής αριθμών από το 1 έως το 13 με 20 ονόματα ημερών. Διαπλεκόμενο με τον κύκλο αυτόν ήταν και ένα "κοίλο" έτος 365 ημερών, διαιρεμένων σε 18 μήνες των 20 ημερών. Οι ημερομηνίες συνέπιπταν μεταξύ των δύο κυκλικών ημερολογίων κάθε 18.980 ημέρες, δηλαδή, 52 "κοίλα" έτη. Τότε κατασκευαζόταν ένα ακόμη επίπεδο σε ορισμένες πυραμίδες, γεγονός που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη του Κουκούλκαν διήρκησε 52χ9=468 χρόνια για να αποπερατωθεί!
10. Mεξικό
Διάφορα μνημεία της μεσοαμερικανικής, της ενδιάμεσης ή ακόμη και της περιθωριακής αρχαιολογικής ζώνης έχουν χτιστεί προσανατολισμένα σε αστερισμούς, προσωποποιημένους σε υπερφυσικά όντα ή τερατόμορφες θεότητες, και συνεισέφεραν στον υπολογισμό των κύκλων της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών, σύμφωνα με τις κυκλικές κινήσεις του σύμπαντος.
Στο "Παλένκε" (Τσιάπας), ο πύργος του ανακτορικού αστεροσκοπείου, που κατασκευάστηκε από τον κλασικό κεντρικό πολιτισμό των Μάγιας, τον 7ο αι. μ.Χ., παρουσιάζει αρχιτεκτονικά στοιχεία της μακρινής ασιατικής καταγωγής των ιθαγενών.
Στο "Ταχίν" (=Κεραυνός θεοποιημένος), ο κλασικός πολιτισμός της Βερακρούς, (7οσ-9ος αι. μ.Χ.), έχει διατηρήσει τα στοιχεία της ιθαγενούς αστρονομίας των γειτονικών λαών, μέσω ενός τελετουργικού, σύμφωνα με το οποίο, 4 ινδιάνοι δεμένοι από τα πόδια στην κορυφή ενός ψηλού κορμού δέντρου πέφτουν ρυθμικά στο έδαφος παίζοντας μουσική, και πραγματοποιώντας 52 περιστροφές, που συμβολίζουν το προαναφερθέν ημερολόγιο.