Ετήσιο Σεμινάριο Λατινοαμερικανικού πολιτισμού του Ηλία Ταμπουράκη στον Όμιλο UNESCO Ν. Πειραιώς & Νήσων, 2004-2005.
Ελλάδα: Εν αρχή ην το χάος
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Δημιουργία ξεκίνησε από το Χάος –μία (αντι)ύλη χωρίς σχήμα κι εντελώς συγκεχυμένη- αλλά όχι από το μηδέν. Από το Χάος προήλθε η Γαία, αχανής κι επίπεδη, η οποία είχε μόνο κάμπους και ύδατα. Κατόπιν, η ίδια δημιούργησε τα βουνά της, και ύψωσε από πάνω τους τον Ουρανό -μία κατασκευή κοίλη και σταθερή, που διέσχιζαν τ’ άστρα. Ο Ουρανός θα γίνει αργότερα θεϊκή κατοικία.
Η Γαία ή Χθόνα παντρεύτηκε με τον Ουρανό -έναν υποδεέστερο θεό- που δεν απολάμβανε της ανθρώπινης λατρείας. Από εκείνον το γάμο γεννήθηκαν έξι Τιτάνες κι έξι Τιτανίδες. Η επόμενη δυναστεία αποτελούνταν από έξι Κρονίδες, τρεις θεούς και τρεις θεές. Επίσης, γεννήθηκαν έξι τέρατα, δηλαδή τρεις Κύκλωπες και τρεις Γίγαντες Εκατόγχειρες (με εκατό χέρια) και πενήντα κεφάλια ο καθένας.
Ο Ουρανός μισούσε τα παιδιά του, κι αυτό έφερε ως αποτέλεσμα την πτώση του. Ο Κρόνος -ο τελευταίος γιος του-, έχοντας την υποστήριξη της μητέρας του της Γαίας, έκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, και ίδρυσε τη δική του δυναστεία, παραμένοντας όμως τρομοκρατημένος από την πράξη του. Έτσι, για ν’ αποφύγει παρόμοιες αντιδράσεις από πλευράς των παιδιών του, τα κατάπινε ζωντανά αμέσως μόλις γεννιόταν.
Όταν γεννήθηκε ο Ζευς, η μητέρα του η Ρέα, παρέδωσε στο σύζυγό της, τον Κρόνο, μία πέτρα τυλιγμένη σε πάνες, κι έκρυψε το νεογέννητο στην Κρήτη.
Στη συνέχεια, ο Δίας νικά τον Κρόνο, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση των θεϊκών τυράννων. Αυτή η πράξη συμβολίζει το δικαίωμα στη διαδοχή του θρόνου του δευτερότοκου γιου. Ο Κρόνος υποχρεώθηκε να βγάλει τα παιδιά απ’ το στομάχι του, τα οποία μετά το τέλος της Τιτανομαχίας εγκαταστάθηκαν στον Όλυμπο, αναγνωρίζοντας τη βασιλεία του Δία.
☼☼☼
Ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα είναι η Ελληνική εκδοχή του κατακλυσμού που αναφέρεται σε παραδόσεις πολλών αρχαίων πολιτισμών, όπως στην ιουδαϊκο-χριστιανική παράδοση με τον κατακλυσμό του Νώε, ή και στους προκολομβιανούς της Αμερικής.
Σύμφωνα τον μύθο, την εποχή που στη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας, ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει ολόκληρο το γένος των ανθρώπων, επειδή ήταν διεφθαρμένο, με εξαίρεση το δίκαιο βασιλιά και την γυναίκα του, την Πύρρα.
Ο Δευκαλίωνας, λοιπόν, μετά από συμβουλή του πατέρα του, κατασκεύασε ένα πλοίο, συγκέντρωσε τα απαραίτητα εφόδια για την επιβίωσή τους και επιβιβάστηκε στο πλοιάριο μαζί με την γυναίκα του. Στο μεταξύ, ο Δίας άνοιξε τους καταρράκτες του Ουρανού, και η Ελληνική γη γέμισε με νερό, ενώ η Ανθρωπότητα χάθηκε.
Για εννέα μέρες και εννέα νύχτες το βασιλικό ζευγάρι περιπλανιόταν στα νερά μέσα στο πλοίο. Τη δέκατη όμως ημέρα προσάραξαν στο όρος Όρθρυς ή κατά άλλη εκδοχή στον Παρνασσό ή στον Άθω. Εκεί, όταν οι βροχές σταμάτησαν και τα νερά υποχώρησαν, ο Δευκαλίων και η Πύρρα κατέβηκαν στην ξηρά και το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν μία θυσία στον Φύξιο Δία, τον προστάτη των φυγάδων. Ο θεός που επικαλέστηκε ο θεοσεβής Δευκαλίωνας έστειλε τον Ερμή για να τους μεταφέρει την υπόσχεση ότι ο Δίας θα πραγματοποιούσε την πρώτη ευχή τους. Και η πρώτη ευχή του Δευκαλίωνα και της Πύρρας δεν ήταν άλλη από το να δώσει και πάλι ζωή ο Δίας στο ανθρώπινο γένος.
Κατά μία άλλη εκδοχή από την Φωκίδα, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα πήγαν στο ιερό της Θέμιδας, στους Δελφούς, για να της εκφράσουν την ίδια επιθυμία. Η θεά τους άκουσε και τους απάντησε με τον παρακάτω χρησμό: Αν ήθελαν να φέρουν στη ζωή νέους ανθρώπους θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίξουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους. Εκείνοι κατάλαβαν την ερμηνεία του χρησμού, και άρχισαν να πετάνε πέτρες πίσω από την πλάτη τους, αφού αυτές προέρχονταν από τα σπλάχνα της Μητέρας Γης.
Οι πέτρες που πετούσε ο Δευκαλίωνας μεταμορφώνονταν σε άνδρες, ενώ εκείνες που πετούσε η Πύρρα μεταμορφώνονταν σε γυναίκες. Από την πρώτη, δε, πέτρα που πέταξε ο Δευκαλίωνας, προήλθε ο Έλληνας, ο γενάρχης των Ελλήνων.
Η Γαία ή Χθόνα παντρεύτηκε με τον Ουρανό -έναν υποδεέστερο θεό- που δεν απολάμβανε της ανθρώπινης λατρείας. Από εκείνον το γάμο γεννήθηκαν έξι Τιτάνες κι έξι Τιτανίδες. Η επόμενη δυναστεία αποτελούνταν από έξι Κρονίδες, τρεις θεούς και τρεις θεές. Επίσης, γεννήθηκαν έξι τέρατα, δηλαδή τρεις Κύκλωπες και τρεις Γίγαντες Εκατόγχειρες (με εκατό χέρια) και πενήντα κεφάλια ο καθένας.
Ο Ουρανός μισούσε τα παιδιά του, κι αυτό έφερε ως αποτέλεσμα την πτώση του. Ο Κρόνος -ο τελευταίος γιος του-, έχοντας την υποστήριξη της μητέρας του της Γαίας, έκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, και ίδρυσε τη δική του δυναστεία, παραμένοντας όμως τρομοκρατημένος από την πράξη του. Έτσι, για ν’ αποφύγει παρόμοιες αντιδράσεις από πλευράς των παιδιών του, τα κατάπινε ζωντανά αμέσως μόλις γεννιόταν.
Όταν γεννήθηκε ο Ζευς, η μητέρα του η Ρέα, παρέδωσε στο σύζυγό της, τον Κρόνο, μία πέτρα τυλιγμένη σε πάνες, κι έκρυψε το νεογέννητο στην Κρήτη.
Στη συνέχεια, ο Δίας νικά τον Κρόνο, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση των θεϊκών τυράννων. Αυτή η πράξη συμβολίζει το δικαίωμα στη διαδοχή του θρόνου του δευτερότοκου γιου. Ο Κρόνος υποχρεώθηκε να βγάλει τα παιδιά απ’ το στομάχι του, τα οποία μετά το τέλος της Τιτανομαχίας εγκαταστάθηκαν στον Όλυμπο, αναγνωρίζοντας τη βασιλεία του Δία.
☼☼☼
Ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα είναι η Ελληνική εκδοχή του κατακλυσμού που αναφέρεται σε παραδόσεις πολλών αρχαίων πολιτισμών, όπως στην ιουδαϊκο-χριστιανική παράδοση με τον κατακλυσμό του Νώε, ή και στους προκολομβιανούς της Αμερικής.
Σύμφωνα τον μύθο, την εποχή που στη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας, ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει ολόκληρο το γένος των ανθρώπων, επειδή ήταν διεφθαρμένο, με εξαίρεση το δίκαιο βασιλιά και την γυναίκα του, την Πύρρα.
Ο Δευκαλίωνας, λοιπόν, μετά από συμβουλή του πατέρα του, κατασκεύασε ένα πλοίο, συγκέντρωσε τα απαραίτητα εφόδια για την επιβίωσή τους και επιβιβάστηκε στο πλοιάριο μαζί με την γυναίκα του. Στο μεταξύ, ο Δίας άνοιξε τους καταρράκτες του Ουρανού, και η Ελληνική γη γέμισε με νερό, ενώ η Ανθρωπότητα χάθηκε.
Για εννέα μέρες και εννέα νύχτες το βασιλικό ζευγάρι περιπλανιόταν στα νερά μέσα στο πλοίο. Τη δέκατη όμως ημέρα προσάραξαν στο όρος Όρθρυς ή κατά άλλη εκδοχή στον Παρνασσό ή στον Άθω. Εκεί, όταν οι βροχές σταμάτησαν και τα νερά υποχώρησαν, ο Δευκαλίων και η Πύρρα κατέβηκαν στην ξηρά και το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν μία θυσία στον Φύξιο Δία, τον προστάτη των φυγάδων. Ο θεός που επικαλέστηκε ο θεοσεβής Δευκαλίωνας έστειλε τον Ερμή για να τους μεταφέρει την υπόσχεση ότι ο Δίας θα πραγματοποιούσε την πρώτη ευχή τους. Και η πρώτη ευχή του Δευκαλίωνα και της Πύρρας δεν ήταν άλλη από το να δώσει και πάλι ζωή ο Δίας στο ανθρώπινο γένος.
Κατά μία άλλη εκδοχή από την Φωκίδα, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα πήγαν στο ιερό της Θέμιδας, στους Δελφούς, για να της εκφράσουν την ίδια επιθυμία. Η θεά τους άκουσε και τους απάντησε με τον παρακάτω χρησμό: Αν ήθελαν να φέρουν στη ζωή νέους ανθρώπους θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίξουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους. Εκείνοι κατάλαβαν την ερμηνεία του χρησμού, και άρχισαν να πετάνε πέτρες πίσω από την πλάτη τους, αφού αυτές προέρχονταν από τα σπλάχνα της Μητέρας Γης.
Οι πέτρες που πετούσε ο Δευκαλίωνας μεταμορφώνονταν σε άνδρες, ενώ εκείνες που πετούσε η Πύρρα μεταμορφώνονταν σε γυναίκες. Από την πρώτη, δε, πέτρα που πέταξε ο Δευκαλίωνας, προήλθε ο Έλληνας, ο γενάρχης των Ελλήνων.